تنافی یا سازگاری ضرورت علی و اختیار انسان از دیدگاه استاد مطهری
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
پژوهشگر در جامعه المصطفی العالمیه قم
چکیده
در این مقاله نسبت میان اختیار و ضرورت علی فعل اختیاری انسان، از دیدگاه استاد مطهری، مورد بررسی قرارگرفته است و اثبات نموده است که قانون علیت و معلولیت از قوانین مهم فلسفى و ارکان کلى قواعد و قوانین تمام علوم است. قانون علیت و معلولیت در برابر فرض صدفه و اتفاق است. از قانون علیت، قانون سنخیت علی ـ معلولی و قانون جبر علی ـ معلولی منشعب می‌شود که طبق قانون سنخیت، بین پیدایش حوادث و افعال انسان و موجودات ارتباط است. علت وجود دهنده معلول، ضرورت دهنده معلول است. انسان دارای حد اعلای از اختیار و آزادی است. هیچ ملازمهاى بین قانون ضرورت علّى و معلولى و مجبور بودن انسان نیست. ضرورت علّى و معلولى درباره انسان با در نظر گرفتن علل و مقدمات مخصوص افعال و حرکات انسان مؤید اختیار و آزادى انسان است و انکار ضرورت علّى و معلولى نسبت به افعال انسان موجب محدودیت و سلب اختیار و آزادى است. زیرا اگر افعال انسان یا مبادی او مانند اراده با ضرورت علّی نباشد، ناچار باید پیدایش آن‌ها با صدفه و اتفاق باشد که این فرض ملازم سلب قدرت و اختیار از انسان است. افعال و حرکات انسان در نظام هستی با اختیار و آزادى انسان تنافی ندارد.
کلیدواژه‌ها
)